Konkursy (piękności) dla naukowców

 

O tym, jak ważne są granty dla badaczy, pisać nie trzeba… Ważne są nawet dla tych, którzy ich nie potrzebują, bo ich badania same w sobie kosztów nie generują. Granty jednak trzeba mieć, bo mają znaczenie przy awansach, bo korzysta na nich uczelnia, bo niosą punkty… a punkty to bitcoiny polskiej nauki…

 

Stajemy więc przed pytaniem, jak zdobyć grant?

 

Humaniści i społecznicy nie mają szans na dofinansowanie z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, więc na polskim podwórku prócz konkursów niszowych i branżowych pozostają konkursy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki i Dialog, o których w osobnym wpisie) oraz Narodowego Centrum Nauki.

 

NCN działa sprawnie, publikuje harmonogram naborów z dużym wyprzedzeniem, konkursy są dedykowane badaczom z różnym doświadczeniem, więc można liczyć na uczciwą konkurencję. Projekty składane przez badaczy o podobnym doświadczeniu porównywane są w ramach pokrewnych dyscyplin.

 

Skoro jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle?

 

Pierwszy problem, to bardzo duża konkurencja. Teoretycznie to dobrze, bo pieniądze publiczne wydawane są na najlepsze projekty. Jednak po przekroczeniu pewnego progu decyduje bardziej szczęście niż poziom proponowanych badań. Pojawia się też problem kosztów recenzji setek wniosków. Regularnie wiele projektów kwalifikowanych jest jako wartościowe, ale odrzucanych z braku środków. Strata czasu piszących i recenzentów. Do problemu rzetelności recenzji jeszcze wrócę. Choć procentowo z roku na rok coraz więcej złożonych projektów zyskuje finansowanie, to nadal zazwyczaj jest to kilkanaście procent.

 

Tak wyglądają statystyki konkursu OPUS 17 opublikowane na stronie NCN

 

źródło: https://ncn.gov.pl/konkursy/wyniki/2019-11-18-opus17-preludium17

 

Co bardziej niepokojące, tylko połowa wniosków zakwalifikowanych do drugiego etapu zyskuje finansowanie. To są już wstępnie wysoko ocenione projekty, przygotowane przez badaczy ze znacznymi, stosownie do etapu kariery naukowej, osiągnięciami.

 

Być może więc należy poważnie rozważyć proponowaną już roku 2016 przez pierwszego dyrektora NCN prof. A. Jajszczyka zmianę procedury przyznawania grantów.

 

„Proponuję następujący przebieg oceny:

1. Wstępna selekcja dokonana przez koordynatorów dyscyplin – chodzi o wyeliminowanie wniosków niewłaściwych formalnie i na żenująco niskim poziomie (wstyd byłoby je wysłać do recenzentów zewnętrznych).
2. W przypadku wszystkich wniosków zaakceptowanych w pkt. 1 uzyskanie dwóch recenzji zagranicznych oraz dwóch opinii wystawionych przez członków zespołu ekspertów w danym panelu.
3. Posiedzenie zespołu ekspertów ustalających listę rankingową na podstawie czterech opinii i dyskusji. Eliminuje się w zasadzie wyłącznie wnioski słabe i bardzo przeciętne. Wnioski najwyżej ocenione przez panel (na przykład 10% wszystkich złożonych) są przyjęte od razu do finansowania.
4. Resztę wniosków przyjętych do finansowania wyłania się w drodze losowania spośród pozostałych wniosków, tak aby wykorzystać możliwie całą sumę dostępnych środków.

Zaletami powyższej propozycji są: krótki wniosek, większa szansa dla propozycji nietypowych, a także większa odporność systemu na nieetyczne zachowania oceniających.[1]”

 

System losowania, jak zaznacza prof. A. Jajszczyk nie tylko przyspiesza, upraszcza i obniża koszty całej procedury recenzyjnej. Chroni też przed dyskryminacją określonych tematów lub środowisk oraz całą gamą problemów związanych z czynnikiem ludzkim w procesie recenzji (piszę o tym tutaj).

 

Skoro nie ma środków, aby finansować wszystkie dobre projekty, to losowanie wydaje się całkiem uczciwym i ekonomicznym rozwiązaniem. Jak skomentował ten pomysł jeden z naukowców na forum „Doktorat – nauka – uczelnia”: w końcu odkrycia naukowe wymagają także szczęścia, po co więc finansować pechowców 😉

 

[1] A. Jajszczyk, Zespół ekspertów nie jest dobry na wszystko, Pauza Akademicka, nr 360, 24 listopada 2016, s. 3.

 

Autor: Karolina Kochańczyk-Bonińska